تەخمىنەن ئوقۇش ۋاقتى 17 مىنۇت

بسم الله الرحمن الرحيم

ساختا قۇۋۋەتنىڭ بەدىلى

ئۇيغۇر ياشلىرى، ئېنېرگىيە ئىچىملىكى ۋە مىللەتنىڭ سالامەتلىك كرىزىسى

كىرىش سۆز: ۋاقىتلىق ھۇزۇر كەينىگە يوشۇرۇنغان ئۇزۇن مۇددەتلىك ئازاب

زاماننىڭ تېز سۈرئەتتە تەرەققىي قىلىشىغا ئەگىشىپ، كىشىلەرنىڭ تۇرمۇش رېتىمىمۇ بارغانسېرى جىددىيلەشتى. بۇ خىل جىددىيچىلىك ئىچىدە، نۇرغۇن ياشلار، بولۇپمۇ ئوقۇش ۋە ھايات بېسىمى ئېغىر بولغان ئۇيغۇر ياشلىرى، تېز ئۈنۈملۈك ھارغىنلىقنى يوقىتىپ، روھىي ھالىتىنى كۆتۈرۈشنىڭ «ئاسان» يوللىرىنى ئىزدەشكە باشلىدى. دەل مۇشۇ «ئېھتىياج» نى قاندۇرۇش ئۈچۈن بازارغا سېلىنغان «ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى» (Energy Drinks) ، «JW Drink» غا ئوخشاش ماركىلار بىلەن ياشلىرىمىزنىڭ تۇرمۇشىغا تېزلىكتە سىڭىپ كىردى. بىر قۇتا ئىچىملىك بىلەن روھلۇق ۋە تېتىك ھالەتنى ساقلاش، بىر قۇتا ئچىىملىك بىلەن «قۇۋۋەت تولۇقلاپ» ھارماي-تالماي ئىشلەش مۇمكىنچىلىكى نۇرغۇن ياشلارنى جەلپ قىلدى.

ئەمما، بۇ رەڭگارەڭ قۇتىلارغا قاچىلانغان سۇيۇقلۇق ھەقىقەتەن «ئېنېرگىيە» تولۇقلامدۇ؟ ياكى بۇ پەقەت بىزنىڭ بەدىنىمىزدىكى زاپاس كۈچنى زورلۇق بىلەن ئىشقا سېلىپ، سالامەتلىكىمىزنى دوغا تىكىدىغان بىر خىل خىمىيەلىك ۋە تىجارىي ئالدامچىلىقمۇ؟ بۇ ماقالە دەل مۇشۇ مەسىلىلەرگە چوڭقۇر ئىلمىي نەزەر بىلەن قاراپ چىقىپ، ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ ماھىيىتى، ئۇنىڭ ئۇيغۇر ياشلىرىنىڭ جىسمانىي ۋە روھىي سالامەتلىكىگە ئېلىپ كېلىدىغان ئېغىر خەۋپ-خەترلىرى، شۇنداقلا ئۇيغۇر تېبابىتى ۋە ئىسلام ئەقىدىسىدىكى سالامەتلىك قاراشلىرىنى بىرلەشتۈرۈپ، بۇ مەسىلىنىڭ ئاددىي بىر شەخسىي تاللاش ئەمەس، بەلكى پۈتۈن بىر مىللەتنىڭ كەلگۈسىگە مۇناسىۋەتلىك ئىستراتېگىيەلىك مەسىلە ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

1. ئېنېرگىيە ئىچىملىكى: «قۇۋۋەت» نىڭ ئالدامچى ماھىيىتى

ئېنېرگىيە ئىچىملىكى دەپ ئاتالغان بۇ خىل مەھسۇلاتلار، ئۆزلىرىنىڭ تەشۋىقاتىدا ئېيتقىنىدەك، بەدەنگە ھەقىقىي ئوزۇقلۇق ياكى ئېنېرگىيە (Energy) تولۇقلىمايدۇ. ئۇلارنىڭ «مۆجىزىۋى» كۈچى ئەمەلىيەتتە بىر قانچە خىل كۈچلۈك غىدىقلىغۇچى ماددىلارنىڭ بىرىكمىسىدىن كېلىدۇ. بۇلارنىڭ ئەڭ مۇھىملىرى تۆۋەندىكىلەر:

• كوففېئىن (Caffeine): بۇ ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ «يۈرىكى» ھېسابلىنىدۇ. كوففېئىن مەركىزىي نېرۋا سىستېمىسى (Central Nervous System) نى غىدىقلاش ئارقىلىق، مېڭىدىكى ھارغىنلىق سېزىمىنى پەيدا قىلىدىغان ئادېنوزىن (Adenosine) رېتسېپتورلىرىنى توسۇۋالىدۇ. نەتىجىدە، ئادەم ئۆزىنى ۋاقىتلىق روھلانغاندەك، ئويغاق ۋە كۈچلۈكتەك ھېس قىلىدۇ. كۆپىنچە ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ بىر قۇتىسىدا 80 مىللىگرامدىن 300 مىللىگرامغىچە، ھەتتا ئۇنىڭدىنمۇ يۇقىرى مىقداردا كوففېئىن بولىدۇ. بۇ بىر ئىستاكان قەھۋەنىڭ 2~5 ھەسسىسىگە توغرا كېلىدۇ.
• شېكەر (Sugar): كۆپ قىسىم ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى يۇقىرى مىقداردا شېكەر (High-Fructose Corn Syrup) نى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇ شېكەر قاندىكى قەنت مىقدارىنى تېزلىكتە ئۆستۈرۈپ، قىسقا ۋاقىتلىق «شېكەر ھۇجۇمى» (Sugar Rush) نى پەيدا قىلىدۇ. لېكىن، بۇنىڭ كەينىدىنلا ئىنسۇلىن (Insulin) نىڭ زور مىقداردا ئاجرىلىپ چىقىشى بىلەن قاندىكى قەنت مىقدارى تېزلىكتە تۆۋەنلەپ، تېخىمۇ ئېغىر ھارغىنلىق ۋە روھسىزلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

• تاۋرىن (Taurine): بۇ بىر خىل ئامىنو كىسلاتاسى (Amino Acid) بولۇپ، بەدەندە تەبىئىي ھالدا مەۋجۇت. ئىشلەپچىقارغۇچىلار ئۇنىڭ ئىقتىدارنى ياخشىلايدىغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ، لېكىن ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىدىكى يۇقىرى مىقداردىكى سۈنئىي تاۋرىننىڭ ئۇزۇن مۇددەتلىك تەسىرى ھەققىدە يېتەرلىك تەتقىقات يوق.
• B گۇرۇپپا ۋىتامىنلىرى (B Vitamins): بۇ ۋىتامىنلار بەدەننىڭ يېمەكلىكنى ئېنېرگىيەگە ئايلاندۇرۇشىغا ياردەم قىلىدۇ. لېكىن، ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىدىكى مىقدارى تەۋسىيە قىلىنغان كۈندىلىك مىقداردىن نەچچە ھەسسە يۇقىرى بولۇپ، ئارتۇق قوبۇل قىلىش ساغلاملىققا پايدىسىز.
• باشقا ئۆسۈملۈك جەۋھەرلىرى: گۇارانا (Guarana)، گىنسېڭ (Ginseng) قاتارلىق ئۆسۈملۈكلەرمۇ قوشۇلىدۇ، بۇلارنىڭ كۆپىنچىسى ئۆز نۆۋىتىدە يەنە بىر كوففېئىن مەنبەسى بولۇپ، ئىچىملىكنىڭ ئومۇمىي غىدىقلاش دەرىجىسىنى تېخىمۇ ئاشۇرىدۇ.

يۇقىرىدىكىلەرگە ئاساسلانغاندا، ئېنېرگىيە ئىچىملىكىنىڭ ماھىيىتى «ئېنېرگىيە بېرىش» ئەمەس، بەلكى بەدىنىڭىزدىكى مەۋجۇد «ئېنېرگىيەنى قەرز ئېلىش» تىن ئىبارەت. ئۇ بەدەننى قۇۋۋەتلەندۈرمەيدۇ، ئەكسىچە، بەدەننىڭ جىددىي ھالەتتىكى زاپاس كۈچىنى مەجبۇرىي ئىشقا سېلىپ، قىسقا ۋاقىتلىق روھلىنىش ئۈچۈن ئۇزۇن مۇددەتلىك سالامەتلىكنى قۇربان قىلىدۇ.

2. سىرلىق «JW Drink» ۋە بازار ئارقا كۆرۈنۈشى

ئۇيغۇر ياشلىرى ئارىسىدا كەڭ ئىستېمال قىلىنىۋاتقان «JW Drink» نىڭ كونكرېت ئىشلەپچىقارغۇچىسى ھەققىدە ئېنىق، ئاشكارا ئۇچۇرلار كەمچىل. توردا jackwrestler ناملىق شىركەتنىڭ تۈركىيە شىركىتى ئىكەنلىكى ۋە 47 دۆلەتكە مەھسۇلات ئىكسپورت قىلىدىغانلىقى ھەققىدە مەلۇماتلار بار ئىكەن. ئۇلارنىڭ توربېتىدە تۈركىيەدە ئالغان ئىجازەتنامىلەر كۆرسىتىلگەن. ئەمما تۈركىيە شىركىتىنىڭ مەھسۇلاتى بولىشىغا قارىماي كىشىنى بىئارام قىلىدىغىنى، بۇ شىركەتنىڭ ئىسمى ھېچ تۈركچە ياكى مۇسۇلمانلارنى ئەسلىتىدىغان ھالەتتە ئەمەس، بەلكى ياۋروپا مەدەنىيىتىنى ئەسلىتىدۇ. بۇ شىركەتنى تۈركىيەدىكى نە دىندار نە مىللەتچى كىشىلەرنىڭ قۇرمىغانلىقىنى ئېنىق بىلىۋالغىلى بولىدۇ.

ئەنگىلىيەدە «JW DRINKS LTD» ناملىق بىر شىركەت تىزىمغا ئېلىنغان بولسىمۇ، ئامېرىكىدا «JWBlitz Energy» ناملىق بىر ماركا مەۋجۇت بولسىمۇ، قېرىنداشلىرىمىز ئىچىۋاتقان مەھسۇلاتنىڭ بۇلار بىلەن بىۋاسىتە مۇناسىۋىتى بار-يوقلۇقى ئېنىق ئەمەس. بۇ خىل ئۇچۇرنىڭ مۈجىمەل بولۇشى، مەھسۇلاتنىڭ سۈپىتى، بىخەتەرلىكى ۋە تەركىبىنىڭ ئىشەنچلىكلىكىگە قارىتا ئېغىر گۇمان پەيدا قىلىدۇ.

ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى بازىرى غايەت زور پايدا ئالىدىغان بىر ساھە. دۇنيا مىقياسىدا «Red Bull» ۋە «Monster» قاتارلىق ماركىلار، خىتاي بازىرىدا بولسا «红牛» (Red Bull China)، «东鹏特饮» (Eastroc Super Drink) ۋە «乐虎» (Hi-Tiger) قاتارلىق ماركىلار بازارنى ئىگىلىۋالغان. بۇ شىركەتلەرنىڭ ئورتاق ئالاھىدىلىكى شۇكى، ئۇلار كۆپىنچە ھالدا ياشلارنى، بولۇپمۇ ئوقۇغۇچىلار، تور ئويۇنى ھەۋەسكارلىرى ۋە چېكىدىن ئاشقان تەنھەرىكەت (Extreme Sports) ھەۋەسكارلىرىنى نىشان قىلىدۇ. ئۇلارنىڭ كۆزنى قاماشتۇرىدىغان تەشۋىقاتلىرى ياشلارغا «چېكىدىن ھالقىش»، «مۇمكىن بولمايدىغان ئىشلارنى قىلىش» ۋە «داۋاملىق ئالغا ئىلگىرىلەش» تەك روھىي ئۇچۇرلارنى سىڭدۈرۈش ئارقىلىق، ئۆز مەھسۇلاتىنى زامانىۋى، مودا ۋە مۇۋەپپەقىيەتنىڭ سىمۋولى قىلىپ كۆرسىتىدۇ. بۇ خىل كۈچلۈك بازار ئېچىش ئىستراتېگىيەسى، ياشلارنىڭ تەنقىدىي تەپەككۇرىنى ئاجىزلاشتۇرۇپ، ئۇلارنى بۇ خىل ئىچىملىكلەرنىڭ ئاسان ئولجىسىغا ئايلاندۇرۇپ قويىدۇ.

3. ۋاقىتلىق روھلىنىشنىڭ بەدىلى: ساغلاملىق خەۋپ-خەتىرىنى ئىلمىي ئانالىز قىلىش

ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنى دائىملىق ۋە كۆپ مىقداردا ئىستېمال قىلىش، كۆپلىگەن ئىلمىي تەتقىقاتلاردا ئىسپاتلانغىنىدەك، بەدەننىڭ ھەر قايسى سىستېمىلىرىغا ئېغىر ۋە ئەسلىگە كەلتۈرگۈسىز زىيانلارنى ئېلىپ كېلىدۇ.

1. يۈرەك-قان تومۇر سىستېمىسى (Cardiovascular System) غا بولغان ھۇجۇمى: بۇ ئەڭ بىۋاسىتە ۋە ئەڭ خەتەرلىك تەسىر.

• قان بېسىمىنىڭ ئۆرلىشى ۋە يۈرەك رېتىمىنىڭ تېزلىشىشى: يۇقىرى مىقداردىكى كوففېئىن يۈرەك سوقۇشىنى تېزلىتىپ، قان تومۇرلارنى تارايتىپ، قان بېسىمىنى بىراقلا ئۆستۈرىۋېتىدۇ. بۇ خىل ئەھۋال دائىم تەكرارلانغاندا، يۈرەككە بولغان يۈك ئېغىرلاپ، ئۇزۇن مۇددەتتە يۈرەك كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرىدۇ.
• يۈرەك رېتىمسىزلىقى (Arrhythmia) ۋە تۇيۇقسىز يۈرەك توختاش (Sudden Cardiac Arrest): كۆپلىگەن كىلىنىكىلىق دوكلاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنى ئىستېمال قىلىش يۈرەك رېتىمسىزلىقى، يۈرەك مۇسكۇلى تارتىشىش (Cardiomyopathy) ھەتتا ساغلام ياشلاردا تۇيۇقسىز ئۆلۈپ كېتىشنى كەلتۈرۈپ چىقارغان.

2. نېرۋا سىستېمىسى (Nervous System) نىڭ قالايمىقانلىشىشى:

• ئەنسىزلىك (Anxiety) ۋە جىددىيلىشىش: كوففېئىن مېڭىنى زىيادە غىدىقلاش ئارقىلىق ئەنسىزلىنىش، جىددىيلىشىش، قول تىترەش ۋە ئاسان غەزەپلىنىش قاتارلىق روھىي مەسىلىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• ئۇيقۇسىزلىق (Insomnia): ئېنېرگىيە ئىچىملىكىنىڭ ئەڭ كۆرۈنەرلىك تەسىرى ئۇيقۇنى قاچۇرۇش. لېكىن دائىملىق ئۇيقۇسىزلىق، ئۆگىنىش ۋە ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارىنىڭ چېكىنىشى، دىققەتنى مەركەزلەشتۈرەلمەسلىك ۋە روھىي چۈشكۈنلۈك (Depression) قاتارلىق بىر قاتار ئېغىر مەسىلىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

• كوففېئىنغا تايىنىۋېلىش (Caffeine Dependence) ۋە خۇمار ئالامەتلىرى (Withdrawal Symptoms): دائىملىق ئىستېمال بەدەننى كوففېئىنغا ئادەتلەندۈرۈپ قويىدۇ، نەتىجىدە ئوخشاش مىقداردىكى ئىچىملىك ئۈنۈم بەرمەيدىغان بولۇپ، تېخىمۇ كۆپ ئىچىشكە مەجبۇر بولىدۇ. ئەگەر تۇيۇقسىز توختىتىپ قويسا، باش ئاغرىقى، ھارغىنلىق، زېھنىنى يىغالماسلىق قاتارلىق خۇمار ئالامەتلىرى كۆرۈلىدۇ.

3. مېتابولىزم سىستېمىسى (Metabolic System) نىڭ بۇزۇلۇشى:

• 2-تىپلىق قەنت دىئابېتى (Type 2 Diabetes): يۇقىرى شېكەر مىقدارى قاندىكى قەنتنى күрт ئۆستۈرۈپ، ئۇزۇن مۇددەتتە ئىنسۇلىنغا قارشىلىق (Insulin Resistance) نى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ، بۇ 2-تىپلىق قەنت دىئابېتىنىڭ ئاساسلىق سەۋەبىدۇر.
• سېمىزلىك (Obesity): ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى يۇقىرى كالورىيەلىك «بوش ئېنېرگىيە» مەنبەسى بولۇپ، ھېچقانداق ئوزۇقلۇق قىممىتى بولمىغان ھالدا ئارتۇقچە كالورىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ. دائىملىق ئىستېمال سېمىزلىك ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك كېسەللىكلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.

4. باشقا زىيانلار:

• چىش ساغلاملىقى (Dental Health): يۇقىرى كىسلاتالىق (high acidity) ۋە شېكەر مىقدارى چىش سىرە (Tooth Enamel) نى چىرىتىپ، چىش كۆپۈشۈش ۋە باشقا چىش كېسەللىكلىرىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ.
• سۇسىزلىنىش (Dehydration): كوففېئىن سۈيدۈك ھەيدىگۈچى (Diuretic) دورا بولغاچقا، بەدەندىكى سۇيۇقلۇقنىڭ يوقىلىشىنى تېزلىتىپ، سۇسىزلىنىشنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

4. ئەمەلىي مىساللار ۋە تەتقىقات نەتىجىلىرى

سۆزنىڭ قۇرۇق بولغىنىدىن، سانلىق مەلۇماتلارنىڭ شاھىتلىقى كۈچلۈكتۇر. تۆۋەندە دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى ئىلمىي تەتقىقات ئورۇنلىرى ۋە سەھىيە تەشكىلاتلىرى ئېلان قىلغان، ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ زىيىنىنى كونكرېت ئىسپاتلايدىغان مەلۇماتلارنىڭ بەزىلىرىنى كۆرسىتىپ ئۆتىمىز:

جىددىي قۇتقۇزۇش بۆلۈمىگە كېلىش نىسبىتىنىڭ ئېشىشى: ئامېرىكا دورا نازارەت قىلىش ئىدارىسى (SAMHSA) نىڭ دوكلاتىغا ئاساسلانغاندا، 2007-يىلدىن 2011-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا، ئېنېرگىيە ئىچىملىكى بىلەن مۇناسىۋەتلىك جىددىي قۇتقۇزۇش بۆلۈمىگە كەلگەن بىمارلارنىڭ سانى 10,000 دىن بىر ھەسسە ئېشىپ 20,000 غا يەتكەن.

ياشلاردا يۈرەك توختاش خەۋپى: «International Journal of Cardiology» دا ئېلان قىلىنغان بىر تەتقىقاتتا، ئېنېرگىيە ئىچىملىكى ئىستېمال قىلغان بىر قانچە ساغلام ياشتا تۇيۇقسىز يۈرەك توختاش ھادىسىسى كۆرۈلگەنلىكى، بۇنىڭ سەۋەبىنىڭ يۇقىرى مىقداردىكى كوففېئىن ۋە باشقا غىدىقلىغۇچىلارنىڭ يۈرەك رېتىمىنى قالايمىقانلاشتۇرۇۋەتكەنلىكى بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكى كۆرسىتىلگەن.

قان بېسىمىغا بولغان بىۋاسىتە تەسىرى: ئامېرىكا يۈرەك كېسەللىكلىرى جەمئىيىتى (American Heart Association) نىڭ يىغىنىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغان بىر تەتقىقاتتا، بىر قۇتا (تەخمىنەن 480ml) ئېنېرگىيە ئىچىملىكى ئىچكەندىن كېيىن، ئادەمنىڭ قان بېسىمىنىڭ كۆرۈنەرلىك ئۆرلەيدىغانلىقى ۋە يۈرەكنىڭ ئېلېكتر پائالىيىتىدە نورمالسىزلىق كۆرۈلىدىغانلىقى ئىسپاتلانغان.

روھىي ساغلاملىق مەسىلىلىرى: «Journal of Caffeine Research» ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان بىر ماقالىدە، ئېنېرگىيە ئىچىملىكىنى كۆپ ئىستېمال قىلىدىغان ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىدا ئەنسىزلىك، روھىي چۈشكۈنلۈك ۋە ئۇيقۇسىزلىق ئالامەتلىرىنىڭ كۆرۈنەرلىك دەرىجىدە يۇقىرى بولىدىغانلىقى بايقالغان.

دىئابېت خەۋپىنىڭ ئېشىشى: بىر قۇتا 500ml لىق ئېنېرگىيە ئىچىملىكىدە ئادەتتە 50-60 گرامغىچە شېكەر بولىدۇ، بۇ دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) تەۋسىيە قىلغان كۈندىلىك شېكەر مىقدارى (25 گرام) دىن ئىككى ھەسسە كۆپ. ئۇزۇن مۇددەت ئىستېمال قىلىش ئىنسۇلىنغا قارشىلىقنى ۋە 2-تىپلىق قەنت دىئابېتى خەۋپىنى زور دەرىجىدە ئاشۇرىدۇ.

كوففېئىن مىقدارىنىڭ خەتەرلىك دەرىجىسى: داڭلىق ئېنېرگىيە ئىچىملىكى ماركىسى «Monster» نىڭ بىر قۇتىسىدا (تەخمىنەن 473ml) 160mg كوففېئىن بار، «Red Bull» دا (250ml) 80mg بار. بەزى تېخىمۇ كۈچلۈك ماركىلارنىڭ بىر قۇتىسىدا 300mg دىن ئارتۇق كوففېئىن بولىدۇ، بۇ مىقدار ئۆلۈمنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش خەۋپى بولغان كوففېئىندىن زەھەرلىنىش (Caffeine Overdose) نى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.

جىگەر زەخىملىنىشى: «BMJ Case Reports» دا ئېلان قىلىنغان بىر دوكلاتتا، بىر ئەرنىڭ ئۈچ ھەپتە ئۇدا ھەر كۈنى 4-5 قۇتا ئېنېرگىيە ئىچىملىكى ئىچكەنلىكى ئۈچۈن جىددىي خاراكتېرلىك جىگەر ياللۇغى (Acute Hepatitis) بىلەن دوختۇرخانىغا چۈشۈپ قالغانلىقى قەيت قىلىنغان.

سۆڭەك ساغلاملىقىغا بولغان تەسىرى: يۇقىرى كوففېئىن مىقدارى بەدەننىڭ كالتسىينى قوبۇل قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلىدۇ. ئۇزۇن مۇددەتلىك ئىستېمال، بولۇپمۇ ياشلارنىڭ سۆڭىكى يېتىلىۋاتقان مەزگىلدە، كەلگۈسىدە سۆڭەك شالاڭلىشىش (Osteoporosis) كېسىلىگە گىرىپتار بولۇش خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ.

دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتىنىڭ ئاگاھلاندۇرۇشى: دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى (WHO) ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ ياشلارنىڭ ساغلاملىقىغا ئېلىپ كېلىدىغان خەۋپ-خەتىرى سەۋەبىدىن، ئۇنى جامائەت ساغلاملىقىغا بولغان بىر «تەھدىت» دەپ ئېلان قىلىپ، ھۆكۈمەتلەرنى بۇ مەھسۇلاتلارنى نازارەت قىلىشنى كۈچەيتىشكە چاقىرغان.

5. ئاجىز كىشىلەرنى ئەڭ قاتتىق ئاگاھلاندۇرۇش

ئېنېرگىيە ئىچىملىكىنىڭ زىيىنى ھەممە ئادەم ئۈچۈن بىردەك بولمايدۇ، تۆۋەندىكى كىشىلەر ئۈچۈن ئۇ تېخىمۇ خەتەرلىك:

• ياش-ئۆسمۈرلەر (Children and Adolescents): ئۇلارنىڭ بەدىنى ۋە مېڭىسى تېخى يېتىلىش باسقۇچىدا تۇرغان بولغاچقا، كوففېئىننىڭ زىيىنىغا تېخىمۇ سەزگۈر كېلىدۇ. ئامېرىكا بالىلار كېسەللىكلىرى ئاكادېمىيەسى (American Academy of Pediatrics) بالىلار ۋە ياش-ئۆسمۈرلەرنىڭ ئېنېرگىيە ئىچىملىكىنى پۈتۈنلەي ئىچمەسلىكى كېرەكلىكىنى قاتتىق تەكىتلەيدۇ. ياش چاغدا يۇقىرى مىقداردىكى كوففېئىنغا ئادەتلىنىش كەلگۈسىدە يۈرەك كېسەللىكلىرى ۋە باشقا سوزۇلما خاراكتېرلىك كېسەللىكلەرنىڭ ئاساسىنى سالىدۇ.

• ئاياللار ۋە ھامىلىدارلار (Women and Pregnant Women): ھامىلىدار ئاياللارنىڭ كوففېئىننى مېتابولىزم قىلىش سۈرئىتى ئىنتايىن ئاستا بولۇپ، كوففېئىن ھامىلىگە بىۋاسىتە ئۆتۈپ، ھامىلىنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىگە تەسىر قىلىدۇ. ئامېرىكا ھامىلىدارلىق ۋە تۇغۇت ئىلمى جەمئىيىتى (ACOG) ھامىلىدار ئاياللارنىڭ كۈندىلىك كوففېئىن مىقدارىنى 200 مىللىگرامدىن ئاشۇرماسلىقىنى، ھەمدە ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىدىن پۈتۈنلەي يىراق تۇرۇشىنى تەۋسىيە قىلىدۇ. يۇقىرى مىقداردىكى كوففېئىن بالا چۈشۈپ كېتىش (Miscarriage)، بالدۇر تۇغۇلۇش (Preterm Birth) ۋە ھامىلىنىڭ ئېغىرلىقى تۆۋەن بولۇش (Low Birth Weight) خەۋپىنى ئاشۇرىدۇ.

6. شۇنچە زىيانلىق ئىچىملىك نېمە ئۈچۈن بازاردا ئەركىن سېتىلىدۇ؟

ئەگەر ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ زىيىنى شۇنچە ئېنىق ۋە ئىسپاتلانغان بولسا، ئۇنداقتا نېمە ئۈچۈن ئۇلار دۇكان ۋە تاللا بازارلىرىنىڭ تەكچىلىرىدە ھېچقانداق چەكلىمىسىز سېتىلىۋېرىدۇ؟ بۇ سوئالنىڭ جاۋابى مۇرەككەپ بولۇپ، ئۇنىڭ كەينىگە زور ئىقتىسادىي مەنپەئەت، كۈچلۈك لوبىچىلىق پائالىيەتلىرى ۋە نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشتىكى بوشلۇقلار يوشۇرۇنغان.

1. غايەت زور ئىقتىسادىي مەنپەئەت: يەر شارى ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى بازىرى يىلىغا نەچچە ئون مىليارد دوللارلىق قىممەت يارىتىدىغان غايەت زور بىر كەسىپ. چوڭ شىركەتلەر بۇ پايدىدىن ۋاز كېچىشنى خالىمايدۇ. ئۇلارنىڭ مالىيە كۈچى ھۆكۈمەتنىڭ سىياسەتلىرىگە تەسىر كۆرسىتىشكە يېتەرلىك دەرىجىدە زور.
2. كۈچلۈك لوبىچىلىق (Lobbying): بۇ شىركەتلەر ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىگە قارىتا قاتتىق چەكلىمە ياكى يۇقىرى باج سىياسىتىنى يولغا قويۇشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئۈچۈن، ھەر يىلى مىليونلىغان دوللار سەرپ قىلىپ، سىياسەتچىلەر ۋە ھۆكۈمەت ئورگانلىرى ئارىسىدا لوبىچىلىق قىلىدۇ.
3. نازارەت قىلىشتىكى قانۇن بوشلۇقلىرى: نۇرغۇن دۆلەتلەردە، ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى «ئىچىملىك» ياكى «يېمەكلىك» كاتېگورىيەسىگە ئەمەس، بەلكى «ئوزۇقلۇق تولۇقلىغۇچى» (Dietary Supplement) كاتېگورىيەسىگە كىرگۈزۈلگەن. بۇ ئۇلارنىڭ يېمەكلىك ۋە دورا نازارەت قىلىش ئورگانلىرىنىڭ قاتتىق تەكشۈرۈشىدىن ئۆتۈپ كېتىشىگە، مەسىلەن, بىر قۇتىدىكى كوففېئىن مىقدارىغا ئېنىق چەك قويۇلماسلىقىغا سەۋەب بولىدۇ.
4. تەشۋىقات ۋە بازار ئېچىش كۈچى: بۇ شىركەتلەر ياشلارغا قارىتىلغان ئىنتايىن جەلپ قىلارلىق تەشۋىقاتلار ئارقىلىق، ئۆز مەھسۇلاتلىرىنى مودا، غەيرەت ۋە مۇۋەپپەقىيەت بىلەن باغلاپ، ئۇنىڭ زىيىنىنى يوشۇرىدۇ ياكى كىچىكلىتىپ كۆرسىتىدۇ. بۇ خىل تەشۋىقات ياشلارنىڭ ئىستېمال قارىشىغا زور تەسىر كۆرسىتىدۇ.
5. شەخسىي تاللاش ئەركىنلىكىنى قالقان قىلىش: شىركەتلەر ۋە ئۇلارنىڭ قوللىغۇچىلىرى دائىم «شەخسىي تاللاش ئەركىنلىكى» نى باھانە قىلىپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئارىلىشىشىغا قارشى تۇرىدۇ ۋە «مەسئۇلىيەتلىك ئىستېمال» قىلىشنى تەكىتلەيدۇ، ئەمما ئۇلارنىڭ تەشۋىقاتى دەل ياشلارنى مەسئۇلىيەتسىز ئىستېمال قىلىشقا ئۈندەيدۇ.

7. قالايمىقانچىلىقتىكى خەتەر: سۈرىيەگە ئوخشاش نازارەتسىز رايونلاردىكى تەھدىت

تەرەققىي تاپقان، يېمەكلىك بىخەتەرلىكى ۋە ئىستېمالچىلار ھوقۇقىنى قوغداش تۈزۈمى مۇكەممەل بولغان دۆلەتلەردىمۇ ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى شۇنچە كۆپ مەسىلە پەيدا قىلىۋاتقان يەردە، سۈرىيەگە ئوخشاش ئۇزۇن يىللىق ئۇرۇش، قالايمىقانچىلىق ۋە ئىقتىسادىي ۋەيرانچىلىقنى باشتىن كەچۈرگەن، دۆلەتنىڭ نازارەت قىلىش مېخانىزمى تېخى يېڭىدىن تۇرغۇزۇلۇۋاتقانرايونلاردا ئۇنىڭ خەۋپى تەسەۋۋۇر قىلغۇسىز دەرىجىدە يۇقىرى بولىدۇ.

1. سۈپەت ۋە تەركىبىگە كاپالەتلىك قىلغىلى بولمايدۇ: بۇ خىل رايونلاردا ھۆكۈمەتنىڭ سانائەت ئۆلچىمى، يېمەكلىك بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈش ئورگانلىرى مەۋجۇت ئەمەس ياكى ئىنتايىن ئاجىز. شۇڭلاشقا، بازاردىكى ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىنىڭ كۆپىنچىسى نامەلۇم جايلاردا ئىشلەپچىقىرىلغان، تەركىبىدە ئېلان قىلىنمىغان، ھەتتا زەھەرلىك خىمىيەلىك ماددىلار بولۇشى مۇمكىن بولغان ساختا ۋە تۆۋەن سۈپەتلىك مەھسۇلاتلار بولۇش ئېھتىماللىقى يۇقىرى.
2. ئىستېمالچىلارنى قوغداش مېخانىزمىنىڭ يوقلۇقى: ئىستېمالچىلار ھوقۇقىنى قوغداش جەمئىيىتىگە ئوخشاش تەشكىلاتلار بولمىغاچقا، ئىستېمالچىلار بۇ ئىچىملىكنى ئىچىپ سالامەتلىكى زىيانغا ئۇچرىغان تەقدىردىمۇ، ئەرز قىلىدىغان، تۆلەم تەلەپ قىلىدىغان ھېچقانداق ئورۇن يوق. شىركەتلەر ھېچقانداق جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
3. ئاممىۋى ساغلاملىق مائارىپىنىڭ كەمچىللىكى: ئۇرۇشتىن كېيىنكى جەمئىيەتتە، كىشىلەرنىڭ ئاساسلىق كۆڭۈل بۆلىدىغىنى ھايات قېلىش. ساغلاملىق مائارىپى، بولۇپمۇ يېمەكلىك بىخەتەرلىكى ھەققىدىكى بىلىملەر ئومۇملاشمىغان. نۇرغۇن كىشىلەر بۇ خىل ئىچىملىكلەرنىڭ زېيىندىن پۈتۈنلەي بىخەۋەر ياشايدۇ.
4. روھىي بېسىم ۋە ئۈمىدسىزلىك: ئۇرۇشنى باشتىن كەچۈرگەن ياشلاردا روھىي زەخىملىنىش، چۈشكۈنلۈك ۋە ئۈمىدسىزلىك كەڭ كۆلەمدە مەۋجۇت. ئۇلار ئاسانلا بۇ خىل ۋاقىتلىق غىدىقلىغۇچى ۋە كەيپ قىلدۇرغۇچى ئىچىملىكلەرگە بېرىلىپ كېتىپ، رېئاللىقتىن ۋاقىتلىق قېچىشنىڭ يولىنى ئىزدەيدۇ.
5. ئىقتىسادىي قىيىنچىلىق ۋە ئالدامچىلىق: ئىقتىسادىي قىيىنچىلىق شارائىتىدا، بەزى ئىشلەپچىقارغۇچىلار ئەرزان، ئەمما تېخىمۇ زىيانلىق خىمىيەلىك ماددىلارنى ئىشلىتىپ، ئەڭ تۆۋەن تەننەرخ بىلەن ئەڭ يۇقىرى پايدىغا ئېرىشىشنى كۆزلەيدۇ. بۇ خىل «قارا يۈرەك» ئىشلەپچىقارغۇچىلار ئۈچۈن، نازارەتسىز بازارلار پۇل تېپىشنىڭ «ئەڭ ياخشى پەيتى» ھېسابلىنىدۇ. ھالبۇكى ئۇلار پۇل تېپىش ئۈچۈن ئىستىمالچىلارنىڭ ساغلاملىقىنى ھەرگىز ئويلىشىپ ئولتۇرمايدۇ.

شۇڭلاشقا، بۇ خىل رايونلاردا ئېنېرگىيە ئىچىملىكى ئىستېمال قىلىش، ئۆز سالامەتلىكى بىلەن «قىمار» ئوينىغانغا باراۋەر.

8. ھەقىقىي غەيرەتكە ئېرىشىش يوللىرى: ساغلام تاللاش ۋە تەۋسىيەلەر

ھارغىنلىقنى يوقىتىش ئۈچۈن چوقۇم خىمىيەلىك ماددىلارغا تايىنىش كېرەكمۇ؟ ئەلۋەتتە ياق. ئەجدادلىرىمىزنىڭ ھېكمىتى ۋە زامانىۋى ئىلىم-پەن بىزگە تېخىمۇ ساغلام ۋە تەبىئىي يوللارنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.

1. ئۇيغۇر تېبابىتىدىكى ھېكمەت (Wisdom of Uyghur Medicine): ئۇيغۇر تېبابىتى ئىنسان بەدىنىنىڭ مىزاج تەڭپۇڭلۇقىنى ئاساس قىلىدۇ. ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرى ئۆزىنىڭ كۈچلۈك غىدىقلىغۇچى خۇسۇسىيىتى بىلەن بەدەننى غەيرى تەبىئىي ۋە مۇرەككەپ مىزاجغا مايىل قىلىپ، ئىچكى تەڭپۇڭلۇقنى بۇزىدۇ. بۇ خىل تەڭپۇڭسىزلىق جىگەر ئوتىنىڭ يۇقىرى كۆتۈرۈلۈشى، قاننىڭ قۇيۇلۇشى، نېرۋا سىستېمىسىنىڭ ئاجىزلىشىشى قاتارلىق مەسىلىلەرنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ئۇيغۇر تېبابىتى ھارغىنلىق ۋە روھسىزلىقنى داۋالاشتا تۆۋەندىكىدەك تەبىئىي ئۇسۇللارنى تەۋسىيە قىلىدۇ:

• گۈلقەنت (Rose Petal Jam): يۈرەكنى قۇۋۋەتلەپ، روھنى تېتىك قىلىدۇ.
• زەپەر (Saffron) دەملەنگەن چاي: مېڭىنى ئۇرغۇتۇپ، كەيپىياتنى كۆتۈرىدۇ.
• ياڭاق، بادام، ئۆرۈك قېقى قاتارلىق قۇرۇق مېۋىلەر: بۇلار ساغلام ماي، ئاقسىل ۋە تەبىئىي شېكەرلەر بىلەن تەمىنلەپ، بەدەنگە ئۇزۇنغا سوزۇلغان قۇۋۋەت بېرىدۇ.
• يېتەرلىك ئۇيقۇ: ئۇيغۇر تېبابىتىدە ئۇيقۇ بەدەننىڭ تەبىئىي ئەسلىگە كېلىش جەريانى دەپ قارىلىدۇ. ھېچقانداق ئىچىملىك يېتەرلىك ئۇيقۇنىڭ ئورنىنى باسالمايدۇ.

2. ئىسلام دىنىدىكى ساغلاملىق قارىشى (The Concept of Health in Islam):

ئىسلام دىنىدا ئىنساننىڭ بەدىنى ئاللاھ تائالانىڭ ئامانىتى (Amanah) ھېسابلىنىدۇ. بۇ ئامانەتنى ئاسراش ھەر بىر مۇسۇلماننىڭ بۇرچىدۇر. قۇرئان كەرىمدە:

وَأَنفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ ۛ وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ (سۈرە بەقەرە، 195-ئايەت) «… ئۆز قولۇڭلار بىلەن ئۆزۈڭلارنى ھالاكەتكە تاشلىماڭلار…» دەپ ئېنىق كۆرسىتىلگەن. ئېنېرگىيە ئىچىملىكلىرىگە ئوخشاش، زىيىنى ئېنىق بولغان نەرسىلەرنى ئىستېمال قىلىش، دەل ئۆز-ئۆزىنى ھالاكەتكە تاشلىغانلىقتۇر.

پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام: « الْمُؤْمِنُ الْقَوِيُّ خَيْرٌ وَأَحَبُّ إِلَى اللَّهِ مِنَ الْمُؤْمِنِ الضَّعِيفِ، وَفِي كُلٍّ خَيْرٌ كۈچلۈك مۆمىن ئاجىز مۆمىندىن ياخشىدۇر ۋە ئاللاھقا سۆيۈملۈكتۇر» دېگەن(سەھىھ مۇسلىم).

بۇ كۈچلۈكلۈك پەقەت ئىماننىڭ كۈچلۈكلىكىنىلا ئەمەس، بەلكى جىسمانىي ساغلاملىقنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ساغلام بەدەن بولغاندىلا، ئىبادەتلەرنى ۋە دۇنيالىق ۋەزىپىلەرنى تولۇق ئادا قىلغىلى بولىدۇ.

3. زامانىۋى ئوزۇقلىنىش ئىلمىنىڭ تەۋسىيەسى:

• تەڭپۇڭ ئوزۇقلىنىش (Balanced Diet): مۇرەككەپ كاربونھىدراتلار (دانلىق زىرائەتلەر)، ساغلام ئاقسىللار (گۆش، تۇخۇم، پۇرچاق تۈرىدىكىلەر) ۋە پايدىلىق مايلار (زەيتۇن يېغى، ياڭاق) بىلەن ئوزۇقلىنىش، قاندىكى قەنت مىقدارىنى مۇقىملاشتۇرۇپ، ئۇزۇنغا سوزۇلغان ئېنېرگىيە بىلەن تەمىنلەيدۇ.
• يېتەرلىك سۇ ئىچىش (Hydration): كۆپىنچە ھاللاردا، ھارغىنلىقنىڭ ئاساسلىق سەۋەبى بەدەننىڭ سۇسىزلىنىشىدۇر. سۇ بەدەننىڭ ئەڭ ياخشى ئېنېرگىيە مەنبەسى.
• قەرەللىك چېنىقىش (Regular Exercise): مۇۋاپىق چېنىقىش قان ئايلىنىشنى ياخشىلاپ، مېڭىگە تېخىمۇ كۆپ ئوكسىگېن يەتكۈزۈپ، روھىي ھالەتنى تەبىئىي ھالدا كۆتۈرىدۇ.

9. ئەڭ ئاخىرقى تەۋسىيە

زىيادە كۆپ ئىچىپ ئادەتلىنىپ كەتكەنلەرگە ئەڭ ئاخىرقى تەۋسىيەلەر:

ئەسلىدە يۇقارقى بارلىق مەلۇماتلاردىن ئېنىق بولىدۇكى، ئېنىرگىيە ئىچىملىكنى ساغلام ئىچىش ئۇسۇلى دېگەن ئۇقۇم مەۋجۇد ئەمەس. بۇ ئىچىملىكنىڭ ئۆزىلا ساغلاملىققا خەۋپ ئېلىپ كېلىدۇ. ئەمما زىيادە ئادەت بولۇپ قالغانلار بىرلا ۋاقىتتا تېز توختىتىش تەس توختاپ قېلىشى مۇمكىن. شۇڭا تۆۋەندىكى بەزى «يوقتىن ياخشى» ئۇسۇللارنى تەۋسىيە قىلىمىز. بۇلارغىمۇ دىققەت قىلمايدىغانلار تېخىمۇ ئېغىر ھالەتنى كۈتۈۋاتقان بولىدۇ، خالاس:

• كۈندە پەقەت بىرلا قۇتا: 24 سائەت ئىچىدە ھەرگىزمۇ بىر قۇتىدىن ئارتۇق ئىچمەسلىك. بىرلا قېتىمدا 2 قۇتا ئىچىشتىن قەتئىي ساقلىنىش.
• كىچىك قۇتىلىقنى سېتىۋېلىش: ئامال بار كىچىك قۇتىلىقنىلا سېتىۋېلىشتىن باشلاپ تەدرىجىي ئازايتىش لازىم. چۈنكى چوڭ قۇتىلىقنى سېتىۋالسىڭىز كۆپ ئىچىپ سالىسىز.
• ئۇخلاشتىن بۇرۇن ئىچمەسلىك: كېچىدە ياكى ئۇخلاشتىن بۇرۇن ئىچمەسلىك لازىم. چۈنكى ئۇيقۇنىڭ سۈپىتىنى تۆۋەنلىتىۋېتىدۇ.
• كۆپرەك سۇ ئىچىۋېتىش: بۇ ئىچملىكنى ئىچكەن كۈنلىرى كۆپرەك سۇ ئىچىۋېتىش. چۈنكى تەركىبىدىكى شىكەر ۋە كافېئىننىڭ قۇيۇقلىقىنى بىرئاز بولىسمۇ ئازايتىشقا پايدىسى بولىشى مۇمكىن. ئۇندىن باشقا بەدەننىڭ سۇسىزلىنىشنىڭ ئالدىنىمۇ ئېلىش مەقسەت قىلىنىدۇ.
• دوختۇرنىڭ تەۋسىيەسى: كېسەل، ئۆسمۈر ياكى ھامىلىدارلار چوقۇم دوختۇرنىڭ تەۋسىيەسىنى ئاڭلاش كېرەك. دوختۇردىن چوقۇم ئىچسەم بولامدۇ دەپ ئۇنتۇپ قالماي سورىۋېتىش لازىم.

10. ساغلام مىللەت – كۈچلۈك مىللەت: مۇھاجىرەتتىكى ياشلىرىمىزغا يۈرەك سۆز

شەرقىي تۈركىستان خەلقى بۈگۈن مىسلى كۆرۈلمىگەن زۇلۇم ۋە ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئىچىدە ياشاۋاتىدۇ. چەتئەللەردىكى ھەر بىر ئۇيغۇر، بولۇپمۇ ياشلار، بۇ مىللەتنىڭ ئۈمىدى، كەلگۈسى ۋە داۋاملىشىۋاتقان كۈرەشنىڭ ئاۋانگارتلىرىدۇر. بۇ ئۇزۇن ۋە جاپالىق، ئەقىل ۋە سەۋرچانلىق تەلەپ قىلىدىغان مۇستەقىللىق كۈرىشى بىر مارافونچە يۈگۈرۈش مۇسابىقىسىگە ئوخشايدۇ، قىسقا ئارىلىققا تېز يۈگۈرۈش ئەمەس. بۇ مۇسابىقىدە غەلىبە قىلىشنىڭ ئالدىنقى شەرتى – پولاتتەك ئىرادە ۋە ساغلام، كۈچلۈك جىسمانىي بەدەندۇر.

ھەر بىر ئۇيغۇر ياش ئۆزىنىڭ سالامەتلىكىنى شەخسىي ئىش دەپ قارىماسلىقى، بەلكى مىللەتنىڭ ئۆزىگە تاپشۇرغان ئامانىتى دەپ بىلىشى كېرەك. ھەر بىر قۇتا زىيانلىق ئىچىملىكنى ئىچكەندە، بىز پەقەت ئۆزىمىزنىڭ جىگىرى ۋە يۈرىكىنىلا زەخمىلەندۈرۈپ قالماي، مىللەتنىڭ كۈرەش سېپىدىكى بىر ئاۋانگارتنى ئاجىزلاشتۇرۇۋاتقان بولىمىز. ھەر بىر قېتىم ساغلام تائامنى تاللىغاندا، ھەر بىر قېتىم چېنىققاندا، بىز پەقەت ئۆزىمىزنىڭ سالامەتلىكىنىلا ياخشىلاپ قالماي، بەلكى شەرقىي تۈركىستاننىڭ كەلگۈسى ئۈچۈن بىر كىشىلىك كۈچ قوشقان بولىمىز.

خۇلاسە

ئېنېرگىيە ئىچىملىكى بىر خىل خىمىيەلىك «ئارىلاشما»، ئەمما ھەقىقىي قۇۋۋەتنىڭ مەنبەسى ئەمەس. ئۇ ئۇيغۇر ياشلىرىنىڭ سالامەتلىكىنى يوشۇرۇن ھالدا يەپ تۈگىتىۋاتقان، كەلگۈسىگە ئېغىر خەۋپ ئېلىپ كېلىدىغان تاتلىق زەھەردۇر. بىز چوقۇم بۇ ساختا ھۇزۇرنىڭ قۇربانى بولۇپ قېلىشتىن ساقلىنىشىمىز كېرەك.

شۇڭلاشقا، بارلىق ئۇيغۇر ياشلىرىنى قارا قۇتىدىكى خىمىيەلىك سۇيۇقلۇقتىن ۋاز كېچىپ، ئىسلامنىڭ ساغلاملىق ئەقىدىسىگە، ئەجدادلىرىمىزنىڭ ھېكمىتىگە ۋە زامانىۋى ئىلىم-پەنگە يۈزلىنىشكە چاقىرىمىز. ھەقىقىي كۈچ-قۇۋۋەت تەبىئىي ئوزۇقلۇقتىن، يېتەرلىك ئۇيقۇدىن، قەرەللىك ھەرىكەتتىن ۋە ئەڭ مۇھىمى ساغلام روھ ۋە ھەقىقىي ئىماندىن كېلىدۇ. كېلىڭلار، بىرلىكتە ساغلام، بىلىملىك، ئىرادىلىك ۋە كۈچلۈك بىر ئەۋلادنى يېتىشتۈرۈپ، شەرقىي تۈركىستاننىڭ ئەركىن ۋە پارلاق كەلگۈسىنى بىرلىكتە يارىتايلى. چۈنكى ساغلام ئەۋلاد – مىللەتنىڭ ئەڭ مۇستەھكەم قورغىنىدۇر.

پايدىلانغان مەنبەلەر

JackWrestler-Tr

Are Energy Drinks Bad for You?

Energy Drinks

Are Energy Drinks Bad for You?

Energy Drinks Bad for You